Nefertum

"Zijn wie je werkelijk bent"

Een hoogsensitief kind in een wereld die overweldigt

| 1 reactie

Wist jij dat hoogsensitieve kinderen wel 8, 16 of 32 keer zoveel waarnemen als kinderen die niet hoogsensitief zijn van aard? Als zij deze prikkels niet meer zelf kunnen verwerken ontstaat er overprikkeling. Hoe ziet dat er uit? Welke symptomen laten zij zien en bovenal: wat zou je kunnen doen om je kind te helpen om weer terug te keren naar balans?

Ze zijn anders

Hoogsensitieve kinderen zijn anders en vragen om een andere benadering. Volgens Elaine N. Aron hebben zij gevoelige sensoren en een fijngevoelig zenuwstelsel, waardoor ze veel opmerken, diep reflecteren en een sterke emotionele beleving hebben.

Een van de problemen waar hoogsensitieve kinderen tegen aanlopen, is overprikkeling. Overprikkeling ontstaat als een kind meer prikkels binnen krijgt dan het kan verwerken. Dat noem ik zelf een ‘normale’ overprikkeling. Er kan ook sprake zijn van chronische overprikkeling. Dan helpt rust en ontspanning niet voldoende om je kind hieruit te halen en is je kind duidelijk uit balans. Dan weet je als ouder vaak wel dat er iets aan de hand is, maar kun je er geen hand op leggen.

Wat gebeurt er bij overprikkeling

Overprikkeling ontstaat als het teveel is geworden,  als je systeem meer prikkels binnenkrijgt dat het verwerken kan. Dat gebeurt sneller als je gevoelig bent. Juist omdat je meer binnen krijgt en intenser waarneemt. Als je dan niet op tijd tot rust komt, raak je overprikkeld. Dan ontstaat er stress en voelt het niet meer veilig. Je raakt letterlijk de grond onder de voeten kwijt.

Dat heeft lichamelijke symptomen tot gevolg die vergelijkbaar zijn met ‘normale’ stresssymptomen. Je hart gaat sneller kloppen, er kan misselijkheid ontstaan, je pupillen worden groter, spieren kunnen verkrampen en er ontstaat hoofdpijn. Meestal ben je dan niet meer in staat om helder na te denken.

Bij kinderen is er dan geen gesprek meer mogelijk. Dat kan pas als ze weer tot rust zijn gekomen. In feite gebeurt hier hetzelfde als bij een volwassene die in de stress zit. Alleen gebeurt dat bij hoogsensitieve kinderen (en volwassenen) veel sneller.

Mogelijke prikkels

Volgens Drs. K.M.W. Janssen (‘Kinderen bewust (op)voeden’) zijn er 3 soorten prikkels: Kosmische prikkels, Externe prikkels en Interne prikkels. Kosmische prikkels zijn alle prikkels die te maken hebben met het waarnemen van een onzichtbare wereld. Externe prikkels zijn alle prikkels die van buitenaf komen, emoties van anderen en vanuit de familielijn vallen hieronder, maar ook de gevolgen van bijvoorbeeld straling en smog. Interne prikkels zijn alle prikkels die in het lichaam worden opgenomen zoals voedsel, meditatie en vaccinaties (de laatste twee zijn puur vergif voor het lichaam).

Als de prikkels niet of niet voldoende verwerkt worden, worden ze opgeslagen in het lichaam. Kosmische en externe prikkels worden uiteindelijk in het lichaam vastgezet en worden daarmee interne prikkels. Het lichaam raakt uiteindelijk steeds voller als dit niet verwerkt wordt.

Signalen van overprikkeling 

  • Snel/meer huilen
  • Moe zijn
  • Toenemende driftbuien
  • Niks willen
  • Eczeem
  • Twinkel is uit de ogen
  • Snelle irritatie
  • Afreageren / meer ruzie met broer / zus / ouders
  • Moeite om zich te concentreren
  • Druk gedrag
  • In zichzelf gekeerd
  • Niet naar school willen
  • Moeite met inslapen
  • Onrustig slapen

Een overprikkeld  kind raakt vol en gaat minder goed functioneren. Het raakt zoals gezegd letterlijk de grond onder zijn voeten kwijt. Dat kan zich uiten in teruggetrokken of juist druk gedrag dat lijkt op  ADHD), woede-aanvallen en driftbuien, hangerigheid, huilen, boosheid of concentratieproblemen dat lijkt op ADD. Ze hebben nergens zin in, willen op zichzelf zijn of reageren zich af op vriendjes of hun ouders.  Ze gaan dromen en vluchten weg in hun eigen wereldje waarin zij zich veilig voelen.

Een rustig en teruggetrokken hoogsensitief kind trekt zich terug om te voorkomen dat het overprikkeld raakt. Of het trekt zich juist terug als reactie op overprikkeling en is dan niet meer aanspreekbaar. Niet in staat om uit te leggen wat er aan de hand is, omdat het dat zelf ook niet begrijpt. Push gedrag maakt het erger. Dit zijn vooral de wat angstige type kinderen, die moeilijk zelf de wereld in kunnen.

Andere hoogsensitieve kinderen die ook een kracht in zich hebben – die wat sterker ogen zeg maar en minder angst met zich lijken mee te dragen of er anders mee omgaan maar net zo gevoelig zijn –  worden huilerig, angstig of gaan aan je hangen. Ook deze kinderen kunnen zich terugtrekken omdat het ze te veel is geworden. Zij raken sneller overstuur en huilen om niets. Dit kind houdt vooral van knuffelen en doet graag samen iets om tot rust te komen.

Het is zo’n beejte zoals mijn dochter van 9 heel typerend zelf zegt: ‘Ik ben net zo gevoelig, maar ik heb ook een kracht in mij’ als een reactie op angstig gedrag van een vriendinnetje dat vooral doet wat andere kinderen willen.

Deze gevoelige en toch ook krachtige kinderen voelen heel duidelijk wat anderen voelen, zijn daar op afgestemd en spelen daar op in. Zij zijn daar als het ware op afgestemd omdat zij harmonie zo belangrijk vinden, en uit angst voor een (heftige) reactie van anderen.  Dat levert hen zelf namelijk stress op en daar kunnen ze niet goed mee omgaan. Deze kinderen vergeten zichzelf en gaan voorbij aan wat ze zelf willen. Als volwassene komt dit type kind sneller in een burnout terecht, juist vanuit die gerichtheid op anderen.

Er zijn ook kinderen met een ijzersterke wilskracht (jongen of meisje). Deze kinderen negeren vooral de signalen van overprikkeling. Zij gaan net zolang door totdat het ze echt te veel is geworden. Dan worden ze druk. luisteren niet meer, worden extreem boos of intens verdrietig. Dan gaan ze stuiteren, maken dingen kapot of zoeken snel ruzie.

Dit kind wil alles zelf bepalen en heeft een enorme sterke behoefte aan vrijheid. Hij weet goed wat hij wil, maar vaak staat dat lijnrecht tegenover dat wat ouders willen. Dat levert strijd op. Daarbij kan de spanning dan zo hoog oplopen, dat het kind uiteindelijk overstuur raakt. Dan pas komt de echte spanning eruit maar ook de gevoeligheid die er onder zit.

Het probleem bij dit kind is een sterke hooggevoeligheid in combinatie met een sterke wilskracht. Dit kind wil veel, maar kan dat eigenlijk niet aan. Daar raken ze snel overprikkeld, mede omdat zij de grenzen niet kennen of voelen.  Onbewust doen zij dit ook om te voorkomen dat er nog meer prikkels binnenkomen. Dat zouden ze echt niet kunnen verdragen.

Het gedrag van een kind met een ijzersterke wil wordt wel eens verward met een gedragsstoornis. En de gevoeligheid wordt niet gezien. Deze komt pas naar boven als het te veel is geworden. Dat geldt eigenlijk ook voor de introverte kinderen, die contact vermijden en niet mee doen met de rest. Bij deze laatste groep speelt angst ook een rol in dit gedrag en hun bewustzijn van hoe iets overkomt als zij bijvoorbeeld iets nog niet beheersen. Het kan ook zijn dat zij zich te kijk voelen gezet en daar zitten zij echt niet op te wachten. Dat vinden ze verschrikkelijk.

Als dit gedrag niet begrepen wordt en er niet goed op gereageerd wordt, voelt een kind zich niet meer veilig. Het maakt dat het gedrag alleen maar ‘lastiger’ en ‘erger’ wordt, omdat de spanning groter wordt en daarmee ook de mate van overprikkeling.

Wat kun je doen?

Laat een kind eerst tot rust komen en  begrijp dat je kind in eerste instantie nog niet aanspreekbaar is. Vergeet ook de (hoog)gevoeligheid van jouw kind niet = jouw bewustzijn.

Benoem eerst wat je ziet, bijvoorbeeld dat je ziet dat je kind boos,verdrietig, druk of stil is. Erken dat. Vraag dan pas of je kind kan vertellen waardoor dit komt. Spreek je kind niet aan op zijn gedrag maar op zijn gevoel.  Dit is een leerproces. Als je dit vaker bespreekt, zal het steeds makkelijker worden. In sommige (extreme) gevallen kun je juist weer beter alleen maar zijn en helpt geen enkel woord. Alleen jouw zijn. En wachten tot je kind wel aanspreekbaar is.

Keur het gedrag dus niet af, maar erken of begrijp het. Dan is het goed dat je kind zich voelt zoals het voelt en laat je zien of voelen dat je het begrijpt. Daar zijn lang niet altijd (veel) woorden voor nodig. Als jij het oprecht zo voelt en begrijpt, wordt dat gepakt door jouw kind dat alles zo intens goed voelt. Erkenning en begrip biedt veiligheid.

Dit betekent overigens niet dat je het goedkeurt.

Met erkenning heb je een ingang om gedrag om te buigen  naar ander gedrag of kun je inspelen op een onvervulde behoefte die er onder kan liggen.

Je kunt je kind vervolgens leren om uit een situatie te stappen voordat het zich laat overspoelen of de prikkels probeert te overstemmen. Dat kan als jij de signalen van overprikkeling leert herkennen. Dan voelt je kind zich veilig en gezien, ook in zijn gevoeligheid en het gedrag dat daaruit voortvloeit.

Zoek uit wat jouw kind helpt om zijn zenuwstelsel weer tot rust te laten komen

Als ouders en kinderen zelf weten wat kan helpen bij  overprikkeling, geeft dat ook rust en vertrouwen. Daar kun je je kind bij helpen. En als je kind dat zelf ook leert en er bewust van wordt, dan is dat ook nog eens extra goed voor zijn of haar eigenwaarde.

Het helpt ook als zij begrijpen wat hooggevoeligheid is en dat er meer kinderen zijn zoals zij.

Het belangrijkst is echter jouw begrip en jouw empathie, dat je begrijpt dat jouw kind een reactie op overprikkeling vertoont.  Jouw bewustzijn hierop.

En dat je af en toe je kind gewoon eens laat stuiteren. Vind het maar eens niet zo erg, het gedrag wat je ziet. En kijk dan eens wat er gebeurt.

Er zijn veel activiteiten die je kunt ontplooien om je kind tot rust te laten komen. Het gaat er hierbij om dat jouw kind het fijn vindt en er rustig van wordt, niet omdat er iets voorgeschreven wordt. Ga daarom samen met jouw kind op zoek naar wat hij of zij fijn vindt.

Voorbeelden:

  • natuur: strand, bos
  • buiten spelen: ravotten, voetballen, trampoline springen
  • relaxen: boekje lezen, muziek luisteren, in bad, even tv kijken, pyjamadag
  • sporten: een sport die goed past, waar de focus op plezier ligt en niet op prestatie
  • fysiek contact: knuffelen, massage
  • fijne plek in huis: op bed of de bank
  • creatief bezig zijn: zingen, tekenen, dansen,bouwen, muziek maken
  • visualisatieoefeningen, ademhalingsoefeningen, mindfulness
  • (voeten) massage
  • praten: sommige kinderen hebben er behoefte aan om te kunnen uiten wat hun dwarszit

Oprechte aandacht in het NU

Je kind heeft echter het meeste baat bij jouw oprechte aandacht in het NU. Kan zich (weer) aarden bij jouw geaardheid en zal zich kunnen verbinden wanneer jij voldoende verbonden bent (gecentreerd).

Besteed daarom heel erg bewust en in het moment elke dag oprechte aandacht aan je kind, door samen dingen te doen, door te observeren in verwondering, door je hart te voelen terwijl je aan je kind denkt. Liever 15 minuten oprecht dan een uur of nog langer onecht. En bij voorkeur niet alleen voor het slapen gaan, maar gedurende meerdere momenten op een dag. Je zult versteld staan van het helende effect hiervan !

Kinderen die hun gevoelige kant laten zien, hebben meestal behoefte aan rust om bij te komen. Wil dan graag samen zijn, samen dingen doen, een verhaaltje lezen, een bad, een hutje bouwen of naar buiten. Het vertoeft dan bij voorkeur dus in een rustige omgeving, waar het zich kan laven aan jou.

Kinderen met een sterke wilskracht hebben geen zin in rust. Zij willen vooral doen waar ze zelf zin in hebben. In dat geval mag je iets bedenken waar jouw kind zich door kan ontspannen. Bouwen of iets anders actiefs samen doen. Dwingen tot rust werkt absoluut niet. Dat komt vanzelf als ze wat ouder worden en die behoefte er wel is.

Doen!

In eerste instantie is jouw begrip en empathie dus van groot belang. Daarna is het zaak om samen met je kind te ontdekken wat het nodig heeft om tot rust te komen.

Als je er op tijd bij bent, hoeft een gevalletje overprikkeling niet uit de hand te lopen.

Let ook goed op je eigen ontspanning en jouw ontspannen reactie, dat helpt om je kind weer terug te krijgen in het NU. Dan ben je bewust en vind je het niet zo erg.

Wees je ervan bewust dat onder het gedrag van je kind ook sprake kan zijn van een onvervulde (basis) behoefte zoals bijvoorbeeld veiligheid, geborgenheid, aandacht, waardering of aanmoediging. Of negatieve gedachten en overtuigingen.

Tips

1. Doseer prikkels en zorg voor rust en regelmaat zonder dat je alles uit de weg gaat. Het is ook niet handig om deze rust en regelmaat af te dwingen. Dat werkt vaak averechts.

2. Toon begrip en spreek je kind aan op zijn gevoel.

Als ik dat doe – ook al is het achteraf – dan kan mijn zoon aangeven dat hij het bijvoorbeeld eigenlijk gewoon te druk vond ergens of dat er is iets voorgevallen wat hij niet fijn vond. En dan kan ik op mijn beurt zeggen dat ik het wel eens moeilijk vindt om met zijn drukke gedrag om te gaan, maar dat ik hem goed ken en begrijp wat hij voelt. Daarbij geef ik wel grenzen aan: hier in huis wordt niet geschreeuwd / gepest / geslagen. En als hij dan aangeeft dat hij zich niet kan beheersen, dan zeg ik dat ik dat heel goed kan begrijpen, dat ik dat ook wel eens moeilijk vindt, maar ik zeg dan ook dat ik hem daarbij ga helpen. Alleen deze uitspraak al zorgt voor ontspanning en dus ook een ontlading.

‘Ik ken je. Ik begrijp je. Maar doe dit nooit weer’ zijn ook woorden die snel positief bijdragen. Je kind weet zelf dondersgoed wanneer het te ver is gegaan. Daar hoeft het niet nog eens op gewezen worden. Veel kritiek zorgt voor een lage(re) eigenwaarde en wordt door hoogsensitieve kinderen als afwijzing ervaren.

3. Onderzoek samen wat jouw kind nodig heeft om tot rust te komen en pas je daarop aan. Als kinderen wat ouder zijn weten ze zelf wel heel goed wat ze leuk vinden om te doen en dus ontspannend voor hen zal zijn. Door het al van kleins af aan te benoemen zullen ze dit eerder kunnen leren. En dus ook eerder tot rust kunnen komen.

4. Oprechte aandacht in het hier en nu staat met stip op 1

Praktische tips

  • Begin vroeg(er) met het spitsuur – avondeten en naar bed gaan – zodat je geen haast hebt;
  • Plan de dag niet vol. Stress en onrust van ouders slaat snel over op kinderen;
  • Zorg dat kinderen ook echt vrije tijd hebben, waarin ze kunnen spelen en dromen of zich vervelen;
  • Let goed op de signalen van overprikkeling: moeilijk in slaap komen, geïrriteerd, huilerig of moe zijn, en neem dan gas terug;
  • Zorg voor regelmaat, structuur en vaste rituelen;
  • Neem regelmatig de tijd om samen te praten. Niet alleen tijdens het eten, of bij het naar bed gaan, maar ook tussendoor.

Tot slot

Samenwerken, aanraking, begrijpen en empathie, hulp bij emotieregulatie en vertrouwen hebben in je kind. Dat zorgt voor een goede band, verbetert deze en kan hiermee zelfs herstellen.

Misschien herken je sommige van de genoemde eigenschappen ook wel in jezelf. Als kinderen problemen met aanpassen hebben, kennen hun ouders deze vaak ook. Dan hebben zij zichzelf in extremere mate moeten aanpassen of deden dat juist niet en brachten zichzelf daarmee in de problemen. Ook zij werden niet begrepen en raakten zichzelf kwijt.

Andere ouders doen er alles aan om de harmonie te bewaren en ‘vliegen’ uit ook als er te veel spanning is. Vaak hebben zij dan ook veel moeite met overprikkeld gedrag van kinderen. Wat zij niet weten, is dat daar vaak nog eigen onverwerkte ervaringen van vroeger onderzitten. Daardoor is het voor een kind ook moeilijk om weer terug te keren naar het NU.

Voor deze kinderen en hun ouders is het vaak een grote uitdaging om te leren leven in een wereld zoals deze nu is. Een wereld die overweldigt, maar waar wel steeds meer begrip ontstaat voor kinderen die anders zijn.

Wat mij vooral VEEL rust heeft gebracht – en een totaal andere zoon! – is de aanvaarding dat het leren leven op deze aarde erbij hoort. En dat dat best wel eens moeilijk mag zijn. En dat hij zijn eigen keuzes mag maken (huiswerk maken of niet) en zelf verantwoordelijk is daarvoor. Sinds ik hem volledig heb losgelaten, gaat hij gewoon naar school, maakt huiswerk en laat zelfs werk zien. Dit was voorheen ondenkbaar.

Uiteindelijk draait het hier dus ook om aanvaarding. En als wij dat kunnen en als wij het goed doen en voorleven, dan kunnen onze kinderen volgen. Dan zijn zij de wereldverbeteraars van de toekomst. Klaar om hun werkelijke taak hier op aarde uit te voeren.

Boekentip: Drs. K.M.W. Janssen – ‘Kinderen Bewust (op)voeden’ (holistische benadering van een nieuwe generatie kinderen. 

Eén reactie

Laat een reactie achter

Verplichte velden zijn aangegeven met een *.